BOMBARDIMAN UÇAKLARI SERİSİ KOD ADI AYI Tupolev Tu-95

Sözleşmesi Temmuz 2007’de Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM) ile TUSAŞ arasında imzalanan T-38 Aviyonik Modernizasyon (ARI) Programı çerçevesinde, Hava Kuvvetleri Komutanlığı’nın (Hv.K.K.) envanterinde bulunan T-38 uçaklarının modernize edilmesi amaçlanmaktadır. SSM ile imzalanan sözleşme gereği 20 Eylül 2007 tarihinde yürürlüğe giren T-38 Uçakları Aviyonik Modernizasyonu (ARI) Programı 55 uçağı kapsamaktadır. Bunlardan 5 adedi TUSAŞ tesislerinde modernize edilecek. 50 uçağın modernizasyonu ise 1’inci HİBM.K.lığı/Eskişehir tarafından gerçekleştirilecektir. Modernizasyon için gereken Grup-A ham malzeme ve Grup-B Kitleri ile eğitim, teknik veri paketi ihtiyacı TUSAŞ tarafından sağlanacaktır. Ayrıca TUSAŞ, modernizasyon sonrasında uçakların uzun süre Entegre Lojistik Desteği’ni de sağlayacaktır. ARI Programı kapsamında T-38 uçaklarında standart olan aviyonikler dijital yüksek teknoloji aviyoniklerle değiştirilecektir.. Uçaklara 13 adet yeni sistem takılacaktır. Bunlar, Baş yukarı Gösterge (HUD), Çok amaçlı renkli gösterge (MFCD), Sayısal görüntü-bilgi kaydedici/Bilgi aktarma sistemi (DVDR/DTS), Gaz kolu ve lövye üzeri kontrol sistemi (HOTAS), Dahili haberleşme sistemi (Intercom), Yüksek ve çok yüksek frekans telsiz (V/UHF Radio), Motor gösterge sistemi (EFI), Kokpit kamerası (CTVS), Aletli iniş sistemi (VOR/ILS), Aviyonik aktivasyon paneli (AAP), Merkezi Kontrol Bilgisayarı (MKB)’dır. Merkezi Kontrol Bilgisayarı, gömülü Harekat Uçuş Yazılımı ve Sanal Atış/Skorlama Yazılımı milli olarak geliştirilecektir. Ayrıca uçuş görev planlamasının Hava Kuvvetleri Bilgi Sistemi (HvBS) projesi kapsamında yapılabilmesine yönelik Görev Planlama ve Dibirif Yazılımları da milli olarak geliştirilecektir. Yeni nesil aviyonik sistemlerin entegrasyonu kapsamında kokpit ve aviyonik kompartımanda gerçekleştirilecek yapısal tadilatların yanında, elektrik güç dağıtım sistemi modifikasyonu, ilave DC güç ihtiyacını karşılayacak yeni TRU (Transformer Recitifier Unit) ve Batarya entegrasyonu, iklimlendirme sisteminde iyileştirme ve pitot-statik sistem modifikasyonu gerçekleştirilecektir. Bunlara ilave olarak uçakların tüm kablo donanımı da yenilecektir. Modernizasyon kapsamında gerçekleştirilen bir diğer faaliyet de mevcut Fırlatma Sandalyelerinin yeni Martin Baker firması ürünü sandalyelerle değiştirilmesidir Modernizasyon projesinde teknik özelliklerin sağlanmasının yanı sıra ürünün insan ilişkisi ile ilgili de çalışmalar yapılmaktadır. İnsan makine arayüzünün uygun bir şekilde sağlandığı, pilot güvenliği; pilot rahatlığı, kullanılabilirlik, güvenlik ve idame edilebilirlik kriterlerinin ergonomik açıdan da düşünüldüğü bir uçak modernizasyonu yapılacaktır. İlk 5 uçağın modernizasyonun kapsayan TUSAŞ’daki Prototip fazının 47 ayda tamamlanması planlanmaktadır. Programda mümkün olduğunca milli firmalar ve ürünler kullanılmaktadır. MKB, Telsiz ve MFCD’ler Aselsan firması, Görev Planlama Yazılımı Havelsan, Dibirif Yazılımı Katron, AAP Savronik tarafından sağlanmaktadır. Veri Kayıt Sisteminin de SDT firması tarafından geliştirilmesine yönelik çalışmalar devam etmektedir. Bunun dışında yine bazı imalat kalemleri yerli alt yüklenici firmalara yönlendirilerek azami yerli katkı ve iş paylaşımı sağlanmaya özen gösterilmektedir. T-38 Aviyonik Modernizasyon Projesi (ARI) kapsamında Uçuşa Uygunluk Değerlendirme faaliyetleri SSM ve Hv.K.K.lığı temsilcilerinin katılımı ile oluşturulan Uçuşa Uygunluk Değerlendirme Kurulu (UDEK) ve UDE Alt Çalışma Grupları (AÇG) tarafından yürütülecektir. ARI projesi kapsamında birinci prototip T-38 uçağının tasarım, üretim, montaj ve hangarda yapılması gereken tasarım doğrulama ve sistem testleri Hv.K.K.lığı ve Şirketimiz personelinin yoğun, koordineli ve özverili çalışmaları sonucunda başarıyla tamamlanmıştır. Birinci prototip uçak 27 Ağustos 2010 tarihinde hangardan motor çalıştırmak için takat alanına çekilmiştir ve 4 Eylül 2010 itibariyle motor çalıştırma işlemleri ile hangar dışında yapılması gereken testlerin tamamı tamamlanmıştır. 1’inci Prototip T-38M uçağının ilk test uçuş öncesi yapılması gereken Rule kontrolü de 5 Ekim 2010 tarihinde başarıyla gerçekleştirilmiş olup uçuş testlerine başlamak için SSM onayı beklenmektedir. TAİ NİN VEB SİTESİNDEN ALINMIŞTIR.